Czartery jachtów na Kanale Elbląskim

Pochylnie Kanału Elbląskiego

Kanał Elbląski - Region


 Zobacz wszystkie zdjęcia z galerii

Pochylnie Kanału Elbląskiego

Na Kanale Elbląskim wybudowano wiele urządzeń hydrotechnicznych, które składają się na jego trasę oraz służą do utrzymania żeglugi, najbardziej znane z nich to Pochylnie Kanału Elbląskiego. Celem budowy pochylni było zniwelowanie różnicy poziomów pomiędzy Buczyńcem a jezioro Drużno wynoszącej 99,52 metrów. Pierwotnie na tym odcinku zakładano budowę 32 śluz komorowych, co byłoby wąskim gardłem całego szlaku wodnego Kanału Elbląskiego. Do 1850 roku wybudowano 5 śluz na odcinku od jeziora Drużno do Jeleni. Zaczęto zastanawiać się nad sensem zastosowanych śluz komorowych oraz szukać alternatywnych rozwiązań w postaci pochylni, które to były już stosowane w ówczesnym czasie. Budowniczy kanału George Jacob Steenke wiele podróżował i podglądał pochylnie w różnych miejscach na świecie, ze swojej podróży po kanale Morrisa w Stanach Zjednoczonych w 1950 roku przywiózł wiele zapisków i rysunków. Wtedy prawdopodobnie narodziła się ostateczna koncepcja budowy pochylni na Kanale Elbląskim zamiast śluz. Do 1859 roku wybudowano pochylnie w Kątach, Oleśnicy i Jeleniach, jesienią 1860 roku ukończono budowę pochylni w Buczyńcu. Po uruchomieniu Kanału okazało się że wąskim gardłem całego szlaku jest 5 śluz komorowych od Jeleni do jeziora Drużno. Zdecydowano się zastąpić śluzy kolejną pochylnią w Całunach. W latach 1874 – 1881 zbudowano pochylnię w Całunach, po wybudowaniu pochylni zlikwidowano śluzy, oraz zdemontowano stary kanał śluzowy.

pochylnie kanału elbląskiego

Pochylniami nazywa się zespół urządzeń hydrotechnicznych i mechanicznych, które służą do przeciągania jednostek pływających ze stanowiska dolnego na stanowisko górne oraz odwrotnie. Na każdej pochylni wyróżnić można następujące urządzenia: urządzenia do przeciągania jednostek pływających, maszynownia wraz z kołem wodnym (lub turbiną w Całunach), rurociąg stalowy odprowadzający wodę na koło wodne lub turbine, kanał obiegowy, filary kół linowych na dolnym i górnym stanowisku. Pochylnie poprowadzone są w linii prostej, zgodnej z linią trasy Kanału Elbląskiego. Pochylnia posiada dwa równoległe torowiska poprowadzone pomiędzy dolnym a górnym stanowiskiem, na których poruszają się wózki w przeciwległych kierunkach o ciężarze własnym wynoszącym 24T oraz nośności 50T każdy. W przypadku jednoczesnego obciążenia dwóch wózków, ich nośność wynosi 38T. Torowiska zarówno na dolnym jak i górnym stanowisku zaczynają się i kończą pod wodą. Górne odcinki zamknięte są groblą, wózek wjeżdża na wniesienie, następnie tory opadają w dół w kierunku dolnego stanowiska. Na każdym torze poruszają się wózki pomiędzy stanowiskami, wózki są przeciągane za pomocą stalowej liny. Lina ta nawinięta jest na bęben maszyny wyciągowej, a energia niezbędna do napędzenia całej konstrukcji wytwarzana jest dzięki napędowi wodnemu, wytwarzanemu przez koło wodne lub turbinę.

 

Podstawowe parametry pochylni Kanału Elbląskiego
L.P Nazwa pochylni Kilometraż [ km.] Długość torowiska [ m.] Różnica wysokości [ m.]
1 Buczyniec 36+600 - 37+200 490,30 20,62
2 Kąty 38+700 - 39+200 404,00 18,88
3 Oleśnica 41+600 - 42+000 479,00 24,20
4 Jelenie 43+800 - 44+360 433,00 21,99
5 Całuny 45+800 - 46+300 352,00 13,83

Wózki pochylni wykonane są w konstrukcji ramowo – kratowej, oparte na 4 parach kół jezdnych, osadzonych na osiach łożyskowych, w łożyskach ślizgowych, wyposażono je także w hamulec ręczny – jego dźwignia znajduje się na prawej platformie (patrząc od górnego stanowiska). Wózki połączono ze sobą linami stalowymi. Jeden jej koniec jest mocowany do wózka od strony dolnej stacji pochylni, następnie jest prowadzony za pomocą krążków podpierających i kół linowych do koła linowego zwrotnego, które się znajduje na środku, w filarze, w dolnej stacji. Drugi koniec liny, po opasaniu koła zwrotnego jest doprowadzony w takim sam sposób do drugiego wózka. Z przeciwnej strony, od górnej stacji pochylni do końców wózka mocowane są również liny stalowe, które za pomocą krążków podpierających oraz kół kierunkowych doprowadzane są do bębna linowego wyciągu, umieszczonego w budynku maszynowni. Liny te nawinięte są na bębnie przeciwbieżnie, dzięki czemu podczas ruchu bębna jedna z lin się nawija, druga się odwija. Przeciąganie wózka z jednego stanowiska na drugie odbywa się równocześnie z ruchem drugiego wózka. Czasy przejazdów wózków pomiędzy dolnymi a górnym stacjami są zróżnicowane, ponieważ każda z pochylni ma różną długość torowiska, średni czas wynosi około 23 minut.

Na czterech pochylniach do napędu wózków wykorzystuje się koło wodne (Buczyniec, Kąty, Oleśnica, Jelenie), na pochylni Całuny (piąta pochylnia płynąc od strony Ostródy) zastosowano turbinę wodną typu Francisa. Pozostałe elementy są bardzo podobne, lub różnią się nieznacznie. Dzięki pochylnią ograniczono zużycie wody, które jest pięciokrotnie niższe niż w przypadku budowy śluz, zamiast pochylni.

Istotną część architektury pochylni stanowią kanały obiegowe, dzięki którym możliwe jest odprowadzanie wody do dolnego stanowiska pochylni, po przejściu przez koło wodne. Składają się na nie charakterystyczne kamienne progi tworzące kaskady, które zostały połączone falistymi pochylniami. Kanały te prowadzone są przez liczne zagięcia i zakręty, umożliwiającymi zmianę kierunku biegu kanałów nawet o 90st. Wszystko to celem ograniczenia prędkości przepływu wody w kanale. Na pochylni w Całunach funkcję kanału obiegowego pełni rzeka Klepina.

Celem zabezpieczenia dolnego oraz górnego stanowiska pochylni przed uszkodzeniami wybudowano dalby i kierownice wyznaczające tor wodny. Dalby wykonane są z stali i wypełnione betonem, prowadnice wykonane są ze stali, zabezpieczone gumą. Filary kół linowych pierwotnie były wykonane z murowanej cegły, obecnie są betonowe wykończone cegłą klinkierową.

Źródło: Zabytki i Przemysłu i Techniki w Polsce nr.: 5 „Kanał Ostródzko – Elbląski”, pod redakcją Stanisława Januszewskiego, Wydawnictwo Artystyczno - Reklamowe „TAK”, Wrocław 2001


Wszystkie zdjęcia w serwisie objęte są prawami autorskimi. Powielanie ich, kopiowanie, udostępnianie bez zgody autora zabronione.

POCHYLNIE KANAłU ELBLąSKIEGO

Na Kanale Elbląskim wybudowano wiele urządzeń hydrotechnicznych, które składają się na jego trasę oraz służą do utrzymania żeglugi, (...)




GALERIA FILMÓW

Kanał Elbląski


Kanał Elbląski

Historia Kanału Elbląskiego

Śluzy Kanału Elbląskiego

Partnerzy witryny Kanał Elbląski

Chcesz być informowany o wydarzeniach, promocjach ?
Zapisz się na nasz Newsletter.